-
1 пыяла кисәге
стёклышко, стекля́шка -
2 пыяла
I 1. сущ.1) стекло́ || стеко́льный, стекля́нныйтәрәзә пыяласы — око́нное стекло́
пыяла кую — вста́вить стекло́; остекли́ть
пыяла кайнату — вари́ть стекло́
пыяла заводы — стеко́льный заво́д
пыяла тавышы — стекля́нный звон
пыяла ялтыравыгы — стекля́нный блеск
2) диал. окно́; око́шко3) оско́лок стекла́, стекля́шка2. прил.стекля́нный, сде́ланный из стекла́пыяла савыт — стекля́нный сосу́д
- пыяла канатпыяла шкаф — стекля́нный (застеклённый) шкаф
- пыяла кискеч
- пыяла кисәге
- пыяла куючы
- пыяла күбек
- пыяла мамык
- пыяла мәрҗән
- пыяла өрүче
- пыяла сүсе II сущ.пиа́ла ( фарфоровая чашка) -
3 кисәкчә
I кисәкчә́сущ.1) разг.; см. кисәкчек 1)кар кисәкчәләре — сне́жные комо́чки
пыяла кисәкчәләре — оско́лочки стекла́
2) лингв. части́цаII кисә́кчәнареч.ча́стью, части́чно; см. тж. өлешчәкулъязма кисәкчә редакцияләнгән — ру́копись части́чно отредакти́рована
-
4 кисүче
1. Schneide f. (Werkzeug)2. Holzfäller m.таш кисүче Steinbrucharbeiter m.кием кисүче Zuschneider m.пыяла кисүче Glaser m.такта кисүче Säger m.юл кисүче Straßenräuber m. -
5 кисүче
сущ.1) ре́зчик, ре́зальщикикмәк кисүче — ре́зчик хле́ба, хлеборе́з
пыяла кисүче — ре́зальщик (ре́зчик) стекла́, стеклоре́з
2) пи́льщик, ру́бщикутын кисүче — пи́льщик дров
урман кисүче — ру́бщик ле́са; лесору́б
3) закро́йщик, раскро́йщик4) мат. секу́щая -
6 стекло
-
7 резальщик
-
8 обрезаться
I обр`езатьсясов.II обрез`атьсянесов.1) см. обрезаться I2) страд. от обрезать II -
9 стёклышко
-
10 стекляшка
ж; разг. -
11 аркылы
I 1. прил.1) попере́чныйаркылы өрлек — попере́чная ба́лка
аркылы урам — попере́чная у́лица
аркылы сызыклар — попере́чные ли́нии
аркылы кисем — попере́чное сече́ние
аркылы бизәкле галстук — га́лстук с попере́чными узо́рами
2) в знач. нареч. аркылыга в попере́чинебуйга да, аркылыга да бер диярлек — почти́ одина́ково и в длину́, и в попере́чнике
3) в знач. сущ. аркылысы попере́чник, попере́чный разре́з; в попере́чнике, в попере́чном разре́зе (сече́нии)аркылысын үлчәү — изме́рить попере́чник
аркылысы да, буе да бертигез — у него́ и попере́чник, и длина́ одина́ковы; он одина́ков и в длину́, и в попере́чнике
2. нареч.чокырның аркылысы - дүрт, тирәнлеге өч метр — я́ма в попере́чнике - четы́ре, в глубину́ три ме́тра
1) обычно аркылыга поперёкбаланы диванга аркылы яткыру — уложи́ть ребёнка на дива́н поперёк
тау буйларын аркылыга сөрү — распа́хивать скло́ны гор поперёк
пыяла аркылыга ярылган — стекло́ тре́снуло поперёк
2) наперере́з ( чему)агымга аркылы йөзү — плыть наперере́з тече́нию
3) вширь; в ширину́аркылыга үлчәү — изме́рить в ширину́
елга аркылыга җәелгән — река́ разлила́сь вширь
аркылыга (аркылы) үсә башлаган шәһәр — го́род, кото́рый стал расти́ вширь
•- аркылы ату
- аркылы балта
- аркылы да торкылы
- аркылы кисеп чыгу
- аркылыга кисеп чыгу
- аркылы кисеп үтү
- аркылыга кисеп үтү
- аркылы кисү
- аркылыга кисү
- аркылы кичү
- аркылыга кичү
- аркылы пычкы
- аркылы сикерү
- аркылы ташлау
- аркылы чыгу
- аркылы чыгу урыны
- аркылы ыргыту
- аркылыга да, буйга да
- аркылыга үтү
- аркылыга узу
- аркылыга чыгу••аркылы җәелү — см. аркылыга җәелү
аркылыга җәелгән — ирон. разда́лся вширь прост. ( о толстом человеке)
аркылы сикерү — распоя́сываться/распоя́саться, разну́здываться/разнузда́ться (о самодурах, молодчиках и т. п.)
аркылы сызык — разг.; эвф. крест
аркылыга да, буйга да йөреп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1), 3)
аркылы дан буйга әйләнеп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1)-4)
аркылыдан буйга үтү (узу) — см. аркылыга-буйга 1), 3)
аркылысыннан көн (көн яктысы, күрше авыл) күренә — ирон. наскво́зь вида́ть (ви́дно, просве́чивает), че́рез него́... ви́дно (вида́ть) всё; прозра́чный (слишком тонко нарезанные ломтики, прозрачная материя, очень жидкий чай и т. п.)
- аркылы төшүаркылыга үсү — см. аркылыга җәелү 1), 2)
- аркылыга җәелү
- аркылы ятканны буйга алып салмау II послелог1) через (что-л., кого-л.)урам аркылы чыгу — переходи́ть че́рез у́лицу
ишек аркылы сөйләшү — разгова́ривать че́рез дверь
кеше аркылы бирү — переда́ть че́рез тре́тьего (челове́ка)
2) сквозь (что-л., кого-л.)карасы кәгазь аркылы үткән — черни́ла прошли́ сквозь бума́гу
томан аркылы күренми — сквозь тума́н не ви́дно
халык төркеме аркылы узу — пробира́ться сквозь толпу́
канау аркылы салынган такта — доска́, поло́женная поперёк кана́вы
телефон аркылы хәбәр итү — сообщи́ть по телефо́ну
5) посре́дством (чего-л.), при посре́дстве, че́рез; чрез книжн.; путём (чего) (установить связь с кем, чем); по ли́нии (чего, чьей)чагыштыру аркылы аңлау — постига́ть посре́дством (путём) сравне́ния
-
12 киселү
страд.-возвр. от кисү1) страд. ре́заться, разре́зываться, обре́зываться, наре́зываться, сре́заться; быть ре́заным (сре́занным)пыяла алмаз белән яхшы киселә — стекло́ хорошо́ ре́жется алма́зом
2) отруба́ться, наруба́ться, сруба́ться; быть отру́бленным; напи́ливаться, быть напи́леннымботак киселү гән — ве́тка сру́блена
утыннар киселгән — дрова́ напи́лены
3) крои́ться; быть скро́еннымкайчысыз киселә, җепсез тегелә — без но́жниц крои́тся, без ни́тки шьётся (зага́дка)
4) стри́чься, подстрига́ться; быть стри́женым ( о волосах)5) разъеда́ться, быть разъе́денным ( кислотой)6) возвр. поре́заться (чем-л. острым, режущим)пыялага киселү — поре́заться стекло́м
7) растрепа́ться, истрепа́ться, изна́шиваться/износи́тьсякүлмәкнең якасы киселә башлаган — воротни́к руба́шки на́чал изна́шиваться
8) перен. отрыва́ться/оторва́ться (от своей части, в бою)9) перен. прерыва́ться/прерва́ться, обрыва́ться/оборва́тьсябәйләнеш киселде — связь прервала́сь
сүз киселгән җирдән башланды — разгово́р начался́ с того́ ме́ста, на кото́ром он оборва́лся
10) перен. отоща́ть, изнуря́ться/изнури́ться, томи́ться (от голода, от непосильной работы)11) перен. испы́тывать нужду́ (в чём-л.), му́чаться (без кого-чего-л.)акчасыз киселү — му́чаться без де́нег; испы́тывать нужду́ в деньга́х
12) перен. ру́хнуть, исчеза́ть/исче́знуть (о надежде, доверии)13) перен. погиба́ть/поги́бнуть, ги́бнутькүпме кеше гомере киселә бу канлы сугышта — ско́лько челове́ческих жи́зней ги́бнет в э́той крова́вой войне́
14) в знач. нареч. кре́пко, навсегда́хәтердә киселеп калу — остава́ться в па́мяти навсегда́; кре́пко запо́мниться
•- киселеп бетү••- киселеп чыккан -
13 органик
1. прил.1) в разн. знач. органи́ческийорга́ник дөнья — органи́ческий мир
орга́ник кушылмалар — органи́ческие соедине́ния
орга́ник матдәләр — органи́ческие вещества́
орга́ник калдыклар — органи́ческие оста́тки
орга́ник ашламалар — органи́ческие удобре́ния
орга́ник пыяла — органи́ческое стекло́, оргстекло́
2) перен. органи́ческий (внутренний, естественный)орга́ник бәйләнеш — органи́ческая связь
2. нареч.нәрсәнең дә булса орга́ник кисәге — органи́ческая часть (чего-л.)
органи́ческиорга́ник бөтен булган — органи́чески це́лостный
орга́ник керешү — органи́чески переплета́ться
орга́ник хас булган — органи́чески прису́щий
- органик химияорга́ник ярашучы — органи́чески сочета́ющийся
-
14 тигез
1. прил.1) ро́вный; гла́дкийтигез дала — ро́вная степь
тигез су өсте пыяла төсле тигез — пове́рхность воды́ гладка́, сло́вно стекло́
тигез юлдан барганның аягы сынмас — (посл.) на ро́вной доро́ге но́гу не слома́ешь
2) ро́вный; равноме́рный, одина́ковый во всём продолже́ниитигез сулыш — ро́вное, равноме́рное дыха́ние
тигез хәрәкәт — равноме́рное движе́ние
3)а) равны́ ме́жду собо́йкөчләр тигез түгел — си́лы не равны́
бармаклар да тигез түгел — да́же па́льцы не равны́
б) мат. ра́вен чему́тигезләмәнең ике кисәге дә нульгә тигез — о́бе ча́сти уравне́ния равны́ нулю́
в) ра́вный, равнорассма́триваемыйкай җирдә көчле белән көчсез тигез? — где э́то си́льный и сла́бый мо́гут быть ра́вными?
тигез биеклектә — равновысо́кий; равновысо́кие
тигез кырлы — равносторо́нний
тигез зурлыктагы — равновели́кий
2. нареч.тигез тизләнешле — равноуско́ренный
1)а) ро́вно, равноме́рнотигез яну — равноме́рно горе́ть
б) ро́вно, одина́ково (по всей длине, площади, объёму)тигез эрләнгән — ро́вно пря́дено ( о нитке)
тигез юнылган агач — ро́вно обтёсанное де́рево
тигез буялган — ро́вно, одина́ково закра́шенный
2) вро́вень ( с чем)җир белән тигез — вро́вень с землёй
3) дру́жно; сра́зу все вме́сте; см. тж. тиңтигез үсү — дру́жно расти́
тигез шыткан үрентеләр — дру́жно поше́дшие ростки́
•- тигез булу••тигез гомер — счастли́вая супру́жеская жизнь (без преждевременной смерти одного из супругов, без разрывов, разводов и т. п.)
тигез гомер итү — быть счастли́вым в супру́жестве
тигез гомер итегез! — бу́дьте сча́стливы! ( пожелание новобрачным)
тигез хокуклы — см. тиңхокуклы
- тигез күрүтигез холыклы — уравнове́шенный, с уравнове́шенным хара́ктером
- тигез тормыш
См. также в других словарях:
җек — I. и. 1. Такта һ. б. ш. әйберләрдә ярык калдырмыйча бер беренә тоташып, кереп тормыш өчен махсус ясалган уенты, ырмау рам җегенә кысылып торган пыяла кисәкләрен кырып төшерде 2. Берничә кисәкне ялгап эшләнгән әйберләрдә тоташкан урын һәм шул… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кулон — I. Муенсага тагылган кыйммәтле таш яки бизәкле пыяла кисәге – бизәнү әйбере. II. КУЛОН – Электр тогы микъдарын үлчәү берәмлеге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
челтер-челтер — аваз. 1. Агым су (мәс. чишмә, инеш, гөрләвек) сай җирдән яки тиз акканда барлыкка килгән тавышны белдерә 2. Тимер, металл яки пыяла кисәкләре бер берсенә бәрелгәндә, я берәр уалучан нәрсә ватылганда һ. б. ш. очракларда барлыкка килгән тавышны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
калейдоскоп — Эченә бер берсенә почмак ясап берничә озынча көзге һәм төрле төстәге пыяла ватыклары яки кәгазь кисәкләре урнаштырылган, бер башы тонык пыяла белән капланган катыргы торба (уенчык) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
табак — (ТАБАКЛЫ) – I. 1. Металл, агач һ. б. дан эшләнгән, хуҗалыкта төрле максатлар өчен кулл. тор. төрле зурлыктагы тирән савыт. Төрле үлчәүләрдә, приборларда, аппаратларда зур тәлинкә сыман савыт 2. Табакка охшашлы һәм табак зурлыгындагы түгәрәк… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алмаз — 1. Углерод атомнарыннан торган, ялтыравыгы һәм катылыгы белән башка барлык минераллардан өстен торган үтә күренмәле асылташ (сырлы алмаз бриллиант дип йөртелә) 2. Тоткычка алмазның бер кечкенә кисәге беркетелгән пыяла кискеч корал 3. с. Алмаз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге